سنجش مشاهده ای
۲. مشاهده ی ایستا
۳.مشاهده ی غیرمستقیم
۴. مشاهده ی تلفیقی
۱) مشاهده ی مستقیم : در این نوع مشاهده که یکی از مهمترین نوع از انواع مشاهده است معلم با
حضور در میان دانش اموزان و با استفاده از حواس خود و ابزارهای مناسب به مشاهده رفتارهای دانش
آموزان ، متناسب با اهداف و انتظارات معین شده می پردازد . سپس هنگام و بعد از مشاهده ی
مستقیم خود ، به کمک تمامی حس های تجربه شده مشاهده ی خود را مستند می نماید . در این
روش معلم در میان و کنار بچه هاست ، با آن ها در تعامل است ، اجازه می دهد رفتار های آن ها در یک
فضای طبیعی پدیداری و پیدایی کنند ، و هیچ گونه تغییری در شرایط طبیعی موجود اعمال نمی نماید .
مثلا با ارائه یک کار گروهی به دانش آموزان با هدفی روشن و تعریف شده هنگامی که آن ها در حال
فعالیت ها ی گروهی و تعامل با یک دیگر می باشند ،او با دیدی محققانه و مشاهده گرانه رفتارهای
خاصی از ان ها را که در نظر دارد رصد می نماید ،ثبت می کند ، رهنمودها و بازخورد ها ی آنی و فرایندی
خود را نیز به شکل شفاهی ( کلامی ) به منظور بهبود یادگیری و عملکرد آنها ارائه می نماید تا دانش
آموزان نسبت به وضعیت یادگیری خود ،شناخت حاصل نمایند و تلاش و فعالیت های موثر و مناسب تری
را اجرا کنند .
۲) مشاهده ی ایستا : معلم در این نوع مشاهده در یک مکانی که دانش آموزان را به خوبی می بیند ،
مستقر می شود .یعنی درست موقعیت یک دوربین را پیدا می کند و در این حال پیوسته اطلاعات لازم را
متناسب با هدفی که دنبال می کند ، جمع آوری می نماید . هر چند رهنمود ها و بازخورد ها در این نوع
مشاهده آنی نیست اما تکوینی است ، به این معنا که معلم با تفسیر و تحلیل مشاهده های خود،
زمانی که هنوز فرایند آموزش و یادگیری جریان دارد (نه درست همان لحظه و همان زمان ) خطاها و
نارسایی های دانش آموزان را پوشش داده و وضع موجود هر دانش آموز را به سوی وضعیت مطلوب
هدایت خواهد نمود . به عنوان نمونه زمانی که دانش آموزان در زنگ ورزش با مربی ورزش مشغول
فعالیت هستند یا در حال اجرای مراسم صبح گاه یا ظهر گاه می باشند یا در داخل حیاط مدرسه در زنگ
استراحت قرار دارند یا ... او پشت پنجره یا هر مکان دیگری که دانش آموزان از حضور او اطلاعی ندارند ،
قرار گرفته و مشاهده های هدفمند خود را اجرا و اطلاعات لازم را جمع آوری می نماید و بعد آگاهانه و با
برنامه ریزی ترتیبی اتخاذ می نماید تا دانش آموزان ضعف های رفتاری و عملکردی خود را جبران نمایند ، و
هر جا که احساس کند بخشی از مشکل یا ضعف دانش آموز به او و روش تدریس او برمی گردد با ترمیم
برنامه ریزی آموزشی و پرورشی خود نسبت به رفع آن ها اقدام خواهد نمود .
۳) مشاهده ی غیر مستقیم : این نوع مشاهده هم در جمع آوری و هم در بررسی و تفسیر اطلاعات
گردآوری شده ،کاربرد دارد .در این شیوه از مشاهده معلم در میان یا نظاره گر رفتار دانش آموزان ، به
مستقیم یا ایستا نبوده و بجای او دوربین عکاسی یا فیلم برداری ، نقش مشاهده گرانه ی معلم را ایفا
می نماید . بعد از ضبط فعالیت های دانش آموز توسط مربی یا والدین یا هر کسی که این مسئولیت را
برعهده دارد ،معلم در فرصتی مناسب با مشاهده ی مستندات لازم اطلاعات هدفمند لازم را ثبت و
سازماندهی می نماید .
به عنوان نمونه وقتی دانش آموزان در فعالیت فوق برنامه یا مسابقات یا اردو ها یا ... شرکت می کنند و
معلم همراه آن ها حضور ندارد ،در این شرایط با بررسی فیلم یا عکس های یا نقل قول های مربیان ،
والدین یا ...با ابزارهای طراحی شده اطلاعات لازم را جمع آوری خواهد نمود .
۴)مشاهده ی تلفیقی : این نوع از مشاهده همانطور که از عنوان آن پیداست ، می تواند تلفیقی از
انواع مشاهده، یعنی مشاهده ی مستقیم ،ایستا و مشاهده ی غیر مستقیم باشد .مشاهده ی
تلفیقی کاربردهای فراوانی دارد و معلم را در گرد آوری مستندات لازم در خصوص رفتار و عملکرد دانش
آموزان یاری می دهد .
منبع : سنجش مشاهده ای ( بهمن قره داغی )
